Badanie ultrasonograficzne stawów jest pierwszorzutową metodą diagnostyczną we wszystkich patologiach narządu ruchu. Możliwość wykonania oprócz badania statycznego badania dynamicznego zwiększa rangę i poszerza zastosowanie usg jako metody obrazowania stawów. Równie przydatną rolę odgrywa możliwa do zastosowania w czasie badania opcja dopplerowska, szczególnie przy ocenie wysięków, błony maziowej oraz zmian guzowatych. Jednak pełniejszą diagnostykę możemy uzyskać korelując obraz RTG stawu z obrazem USG, dlatego często prosimy o równoczasowe wykonywanie obu badań. W sytuacjach, w których obrazowanie w ultrasonografii i klasycznej rentgenodiagnostyce nie rozwiązuje problemu klinicznego poszerzamy paletę badań o rezonans magnetyczny i/lub tomografię komputerową. W wyjątkowych sytuacjach wykonujemy pod kontrolą USG również biopsje cienkoigłowe (rzadko gruboigłowe) patologicznych struktur.
Wskazania do usg stawów
- urazy stawów, ścięgien, więzadeł, tkanek miękkich, kości
- uzupełnienie badania RTG w złamaniach
- podejrzenie złamania zmęczeniowego
- zespoły bólowe („zespół bolesnego barku”)
- ograniczenie ruchomości stawu
- ograniczenie siły mięśniowej
- zaczerwienie, obrzęk stawu
- zapalenie kaletek
- wysięk w stawie
- zdiagnozowana lub w trakcie diagnostyki choroba zwyrodnieniowa lub reumatyczna stawów
- diagnostyka ciał wolnych wewnątrzstawowych
- monitorowanie postępów leczenia
- badania kontrolne po protezoplastykach stawów
- poszukiwanie ciał obcych podskórnych, okołostawowych, śródstawowych (drewno, metal, szkło, inne)
- wykonanie procedur interwencyjnych (iniekcje, punkcje, biopsje)
W badaniu usg stawu ramiennego oceniamy następujące struktury :
- ścięgna pierścienia rotatorów czyli ścięgno mięśnia nadgrzebieniowego, podgrzebieniowego, podłopatkowego oraz obłego mniejszego z tożsamymi mięśniami
- ścięgno głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia wraz z mięśniem
- ścięgno mięśnia piersiowego większego
- kaletkę podbarkowo-podnaramienną i pozostałe kaletki okołostawowe
- unaczynienie błony maziowej w opcjach dopplera
- staw barkowo-obojczykowy i więzadła stabilizujące ten staw
- obrąbek stawowy – fragmentarycznie
- zarysy kostne struktur stawu i okołostawowych
- okołostawowe tkanki miękkie
W badaniu usg stawu łokciowego oceniamy następujące struktury :
- ścięgna mięśni dwugłowego i trójgłowego ramienia
- kompleksy więzadłowe boczny (ścięgien prostowników) i przyśrodkowy (ścięgien zginaczy)
- unaczynienie błony maziowej w opcjach dopplera
- kaletki okołostawowe
- zarysy kostne struktur stawu i okołostawowych
- nerwy łokciowy, promieniowy i pośrodkowy w odcinkach okołostawowych
- okołostawowe tkanki miękkie
W badaniach usg nadgarstka, ręki oraz palców ręki obrazujemy w zależności od zgłaszanych dolegliwości następujące struktury anatomiczne :
- staw promieniowo-nadgarstkowy, stawy śródnadgarstkowe, nadgarstkowo-śródręczne, śródręczno-paliczkowe oraz międzypaliczkowe
- powierzchnie kości nadgarstka, kości śródręcza oraz paliczków palców
- ścięgna mięśni prostowników i zginaczy wraz z ich pochewkami oraz troczkami
- unaczynienie błony maziowej w opcjach dopplera
- aparat więzadłowy i kompleks chrząstki trójkątnej
- ocena mięśni
- nerwy promieniowy i łokciowy oraz kanały nadgarstka i Guyona
- błonę maziową – jej objętość oraz unaczynienie w opcjach dopplera
- okołostawowe tkanki miękkie
W badaniu usg stawu biodrowego oceniamy następujące struktury :
- jamę stawu biodrowego pod kątem wysięku i/lub przerostu błony maziowej
- unaczynienie błony maziowej w opcjach dopplera
- zarysy głowy i szyjki kości udowej oraz krętarza większego
- aparat więzadłowy oraz fragmentarycznie obrąbek stawowy
- przyczepy mięśni pośladkowych
- pasmo biodrowo-piszczelowe i ocena przeskakiwania na krętarzu większym
- dodatkowo w przypadku odmiennych dolegliwości bólowych czy wskazań klinicznych badanie możemy poszerzyć o ocenę kanału pachwinowego, ścięgna mięśnia biodrowo-lędźwiowego, mięśnie przywodziciele uda
W badaniu usg stawu kolanowego dokonujemy oceny następujących struktur :
- zachyłki stawu, błonę maziową i jej fałdy oraz stopień przekrwienia w opcji doppler
- więzadła poboczne piszczelowe i strzałkowe, więzadło rzepki, troczki rzepki, pasmo biodrowo-piszczelowe w dystalnym przyczepie
- więzadła krzyżowe tylne i przednie w ograniczonym zakresie
- ścięgna mięśni czworogłowego uda i dwugłowego uda, podkolanowego, półbłoniastego, półścięgnistego, ścięgna brzuśćców mięśnia brzuchatego łydki
- chrząstkę stawową na kłykciach kości udowej
- kaletki okołostawowe
- łąkotki przyśrodkową i boczną w niewielkim zakresie
- głębokość bruzdy międzykłykciowej
- ciało Hoffy
- ustawienie rzepki
- dół podkolanowy i ewentualnie występujące tam patologie
- żyłę podkolanową
- zarysy kostne struktur stawu i okołostawowych
- okołostawowe tkanki miękkie
W badaniach usg stawu skokowego, stopy, ścięgna Achillesa oceniamy w zależności od obszaru badania i zgłaszanych dolegliwości następujące struktury :
- staw skokowo-goleniowy, skokowo-piętowo-łódkowy (skokowy dolny), stawy stępu, stawy stępowo-śródstopne, śródstopno-paliczkowe oraz międzypaliczkowe
- powierzchnie kości tworzących stawy
- ścięgna mięśni strzałkowych, mięśni prostowników i zginaczy wraz z ich pochewkami oraz troczkami
- aparat więzadłowy
- błona maziowa – jej ewentualny przerost oraz unaczynienie w opcjach dopplera
- rozcięgno podeszwowe
- ścięgno Achillesa
Każde badanie USG wybranego stawu obejmuje jednoczesną konsultację lekarską wraz z określeniem dalszych zaleceń odnośnie rodzaju i terminu kolejnych badań kontrolnych, a w przypadku stwierdzenia zmiany – dalszych badań diagnostycznych lub konsultacji klinicznych.
Przygotowanie do badania USG stawów
Badanie USG nie wymaga specjalnych przygotowań.
Konieczne jest dostarczenie poprzednich wyników badań dotyczących badanego stawu czy okolicy ciała (RTG, USG, MRI, TK, biopsji), zwłaszcza dokumentacji zdjęciowej – jeśli takie badania były już wykonywane oraz wypisów ze szpitala, po ewentualnych zabiegach operacyjnych. Takie postępowanie pozwala na dokładne porównanie wielkości i charakteru opisywanych już wcześniej zmian i niejednokrotnie pozwala uniknąć dodatkowych, niepotrzebnych badań.
Przebieg badania USG stawów
Badanie wykonuje się w pozycji leżącej lub siedzącej w zależności od rodzaju badanego stawu. W obrazowaniu nadgarstka, ręki wykorzystujemy dodatkowo stoliki i wałki ułatwiające badanie.
Lekarz, po uprzednim zebraniu wywiadu, nakłada na powierzchnię głowicy USG cienką warstwę żelu i przesuwając sondę po powierzchni skóry, ogląda i ocenia na monitorze poszczególne struktury danego stawu (oceniając ewentualne zmiany patologiczne). Obraz widoczny na ekranie monitora można w każdej chwili badania zarejestrować na papierze termoczułym, ewentualnie na innych nośnikach elektronicznych (płyta CD/DVD, twardym dysku, urządzeniach USB).
Wynik wykonanego badania usg stanowi opis zobrazowanych struktur, opis ewentualnie stwierdzonych patologii oraz rozpoznanie wraz z ewentualnymi zaleceniami. W przypadku stwierdzenia patologii do wyniku badania dołączana jest dokumentacja zdjęciowa zobrazowanych nieprawidłowości.