USG z pośród dostępnych metod diagnostycznych jest badaniem najbardziej dostępnym, nieinwazyjnym i wnoszącym wiele istotnych informacji diagnostycznych. Stosowane w badaniu zjawisko dopplerowskie w uproszczeniu polega na śledzeniu ruchu krwi w naczyniu dając możliwość określenia kierunku i szybkości przepływu krwi w czasie rzeczywistym. Ponadto w czasie badania zawsze oceniamy szerokość i kształt naczyń, ich światło, stan ścian, a także obecność zmian w tkankach otaczających naczynia. Istotnym ograniczeniem jest spadek jakości obrazowania w przypadku naczyń położonych głęboko. Takie przypadki mogą wymagać zastosowania innych, dodatkowych metod obrazowania jak angiografia tomografii komputerowej czy rezonansu magnetycznego.
Zakres badania USG dopplerowskiego obejmuje różne parametry w zależności od rodzaju badania – w układzie tętnicznym dokonujemy m.in:
- analizy przeszkód przepływu krwi, ich wielkości i lokalizacji,
– oceny rodzaju (składu i kształtu) blaszki miażdżycowej – prognozowanie niebezpieczeństwa zatoru, dynamiki rozwoju blaszki miażdżycowej, - oceny rodzaju (składu i kształtu) blaszki miażdżycowej – prognozowanie niebezpieczeństwa zatoru, dynamiki rozwoju blaszki miażdżycowej,
- diagnostyki parametrów naczyniowych (kompleks intima-media) ułatwiających prognozowanie powstania blaszki miażdżycowej,
- oceny szerokości tętnic i ciągłości ich ścian,
- analizy kierunku przepływu w naczyniach
- oceny stopnia niedokrwienia tkanek obwodowych (szczególnie dalszych części kończyn dolnych i górnych),
- analizy tętniaków, przetok oraz uszkodzeń ściany naczyń obwodowych.
natomiast w układzie żylnym m.in:
- oceniamy obecność świeżej zakrzepicy żylnej lub stanu zapalnego naczyń żylnych,
- diagnozujemy przewlekły proces zakrzepowo-zatorowy i monitorujemy jego leczenie,
- określamy szerokość i ilość poszerzonych naczyń (żylaki), ich przebieg oraz obecność perforatorów (żył przeszywających)
- analizujemy czynność zastawek żylnych – niezbędne do oceny stanu układu żylnego oraz prognozowania jego wydolności.
Różnice w badaniu żył i tętnic
Badanie układu żylnego różni się zasadniczo od badania tętnic, ponieważ jest to łożysko naczyniowe o całkowicie odmiennych zadaniach i charakterystyce, dlatego badania te traktowane są zawsze jako dwie odrębne procedury medyczne. Przy badaniu żył istotną różnicą jest znacznie niższa prędkość przepływu krwi niż w tętnicach, co nie tylko implikuje różnicę w sposobie badania (nastawy aparatu, itd.), ale także zmienia sposób analizy uzyskanych danych.
Każde badanie USG obejmuje jednoczesną konsultację lekarską wraz z określeniem dalszych zaleceń odnośnie rodzaju i terminu kolejnych badań kontrolnych, a w przypadku stwierdzenia zmian – dalszych badań diagnostycznych lub konsultacji klinicznych.
Wskazania do wykonania USG dopplerowskiego
- zawroty głowy, szumy uszne, parestezje, drętwienie, „mroczki” przed oczyma, uczucie osłabienia, nudności (badanie tętnic domózgowych)
- stan po TIA (przemijającym napadzie niedokrwiennym mózgu) lub udarze mózgu (badanie tętnic mózgowych)
- pacjenci z grupy ryzyka udaru z nadwagą / otyłością, cukrzycą, dyslipidemiami (badanie tętnic domózgowych)
- po zabiegach endarterektomii, wszczepianiu stentów, wszelkich zabiegach naczyniowych – jako badanie kontrolne
- stany po urazach naczyń
- jako badanie profilaktyczne u osób otyłych, zaawansowanych palaczy, odpornych na insulinę, szczególnie mężczyzn po 60 r.ż. (badania tętnic domózgowych, tętnic kończyn dolnych)
- diagnostyka nadciśnienia tętniczego opornego na leczenie, wtórnego, u młodych osób (badanie tętnic nerkowych)
- obecność patologicznych szmerów naczyniowych
- bóle kończyn dolnych, w szczególności łydek (chromanie przestankowe), uczucie drętwienia i zimna (badanie tętnic kończyn dolnych)
- podejrzenie zakrzepicy (badanie układu żylnego, głównie kończyn dolnych)
- ocena stopnia niewydolności układu żylnego (głównie kończyn dolnych)
- obrzęki nieznanego pochodzenia
- przewlekłe owrzodzenia kończyn (badanie tętnic i żył)
Przygotowanie do badania USG dopplerowskiego
Badanie USG dopplerowskie nie wymaga specjalnych przygotowań. Przychodząc na badanie usg tętnic domózgowych nie należy zakładać biżuterii na szyję. Ponadto przed każdym z tych badań proszę ubrać lekkie, łatwe do ściągnięcia ubranie. Ponadto przed badaniem USG naczyń szyjnych i kręgowych zalecamy wykonanie badania RTG (rentgenowskiego), czynnościowego (przodopochylenie, tyłozgięcie i pozycja neutralna) odcinka szyjnego kręgosłupa. Wykonanie obu badan RTG i USG daje szansę na pełniejszą diagnostykę dolegliwości klinicznych.
Konieczne jest dostarczenie wyników i zdjęć z poprzednio wykonanych badań obrazowych dotyczących badanego układu i okolicy – USG jak i angiografii tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego, a także innych wykonanych badań i procedur (RTG, biopsje, wypisy ze szpitali po wykonanych zabiegach operacyjnych etc.). Takie postępowanie pozwala na dokładne porównanie wielkości i charakteru opisywanych już wcześniej zmian i niejednokrotnie pozwala uniknąć dodatkowych, niepotrzebnych badań.
Przebieg badania USG dopplerowskiego
Badanie wykonuje się w różnych pozycjach ciała pacjenta w zależności od rodzaju badania dopplerowskiego. Badania układu tętniczego zasadniczo wykonuje się w pozycji leżącej dodatkowo z głową odchyloną do tyłu w przypadku badań tętnic i żył domózgowych. Badanie układu tętniczego kończyny górnej (również przetok dializacyjnych) częściowo jest przeprowadzane dodatkowo w pozycji siedzącej. Badanie żył kończyny górnej wykonujemy w pozycji siedzącej i leżącej, natomiast żył kończyny dolnej w pozycji stojącej i leżącej.
Lekarz, po uprzednim zebraniu wywiadu, nakłada na powierzchnię głowicy USG cienką warstwę żelu i przesuwając sondę po powierzchni skóry, ogląda i ocenia na monitorze poszczególne naczynia z otaczającymi je tkankami. Obraz widoczny na ekranie monitora można w każdej chwili badania zarejestrować na papierze termoczułym, ewentualnie na innych nośnikach elektronicznych (płyta CD/DVD, twardym dysku, urządzeniach USB).
Wynik wykonanego badania usg stanowi opis zobrazowanych naczyń, opis ewentualnie stwierdzonych patologii oraz rozpoznanie wraz z ewentualnymi zaleceniami. W przypadku stwierdzenia patologii do wyniku badania dołączana jest dokumentacja zdjęciowa zobrazowanych nieprawidłowości.